Skip to main content
  • 2025eko otsailaren 7an, UNESCOk "Bizikleta denontzat" txostena argitaratu du. Bertan, garraiobide horren garrantzia azpimarratu du, bizimodu osasungarria eta jasangarria sustatzeko. Agiri horretan nabarmentzen da bizikletak eragin onuragarria duela hiri-mugikortasunean, emisio kutsatzaileak murriztean eta osasun publikoa hobetzean, eta funtsezko tresnatzat jotzen du klima-aldaketaren kontra borrokatzeko eta garapen jasangarrirako helburuak lortzeko.

    Txostenean nabarmentzen da gobernuek eta erakundeek mugikortasun aktiboko politikak bultzatu behar dituztela, txirrindularientzat azpiegitura seguruak garatu behar dituztela eta garraiobide horretarako sarbide ekitatiboa bermatu behar dutela. Gainera, UNESCOk balioetsi egin du bizikletak hezkuntzan, genero-ekitatean eta gizarteratzean duen zeregina.

  • Arartekoak bat egiten du ENOCen adierazpen horrekin, zeinak beharrezkotzat jotzen baitu berme eraginkorrak ezartzea adingabe horien eskubideak benetan babesteko, izan ere, Itunak kezka sortzen du, Europako mugetan jaso lezaketen tratuarengatik.

    Haurren Defentsa-erakundeen Europako Sareak (ENOC) bere baitan hartzen ditu Europako 34 herrialdetako haur eta nerabeen eskubideak babesteko 44 erakunde. Sare horrek behin eta berriz eta etengabe adierazi du kezkatuta dagoela haur eta nerabe migratzaileen egoeragatik, eta hainbat gomendio egin ditu haien gainean eta haien eskubideak hobeto babesteko premiaz, nazioarteko eta eskualdeetako araudiaren arabera.

    2015. urteaz geroztik, milioika haur eta nerabe iritsi dira Europara segurtasun eta babes bila. 2020tik, Europar Batasuneko (EB) herrialdeetan, adingabeen 800.000 asilo-eskaera berri baino gehiago erregistratu dira, eta horietatik 113.000 baino gehiago bakarrik edo beren familiengandik bananduta dauden adingabeenak dira. 

    Orain, EBko estatu kideak 2024ko apirilaren 10ean onartutako Migrazioari eta Asiloari buruzko Ituna aplikatzeko prestatzen ari direneanENOCek uste du berme eraginkorrak ezarri behar direla haur eta nerabe horien eskubideak benetan babestuko direla ziurtatzeko, izan ere, Itunak kezka sortzen du, Europako mugetan jaso lezaketen tratuarengatik.

    Baldin eta Itunean erantzukizunak banatzeko eta elkartasunerako aurreikusi diren tresnak egiaz eraginkorrak ez badira, itun horrek ez du konponduko lehen sarrerako estatuen gaineko "presioa". Mugetan giza eskubideak urratzeko eta asiloa eskatzeko eskubidea are gehiago higatzeko arriskua arindu nahi bada, giza eskubideak bermatzeko tresna nahikoak ezarri behar dira, besteak beste, ikuskatzeko mekanismo eraginkor eta independenteak, zaurgarritasunaren kontuzko ebaluazioak eta bideratze bizkorrak egokituta dauden zerbitzuetara (adibidez, haurrak babesteko zerbitzuak eta osasun-laguntza), informazio kritikoa eta laguntza juridikoa ematea, nazioetan ustezko tratu txarrak azkar eta eraginkortasunez ikertzeko sistemak. 

    EBk eta bere estatu kideek inbertsio ekonomiko eta operatiboak lehenetsi behar dituzte, asilo eta harrerarako sistema nazionalak baliabideez behar bezala hornitzeko. Jendeari, kosta ahala kosta, Europara heltzeko asmoa kentzen ahalegindu beharrean, estatuek oinarrizko eskubideak eta pertsonen duintasuna defendatzen jarri beharko lukete arreta.

    Arartekoak, ENOC sareko kide denez, bat egiten du horien eskubideak babesteko propio egin den erakunde-adierazpen horrekin. 

    ENOCen ERAKUNDE-ADIERAZPENA

    Vitoria-Gasteiz, 2025eko otsailaren 12a

  • Arartekoak harreman estua izaten jarraitzen du Europako beste defentsa-erakunde batzuekin. Oraingo honetan, mintegi batean parte hartu du, herritarrentzako arreta hobetzeko gogoetak eta jarduera egokiak elkarrekin partekatzeko asmoz. 

    2025eko urtarrilaren 29an, Herbehereetako Defentsa-erakundeak mintegi hori antolatu zuen, Ombudsmanaren Nazioarteko Institutuaren (IOI, ingelesez) Ombuds Academy (Ombuds erakundeen akademia) deritzan ekimenaren barruan. Mintegian Europako 18 Ombuds erakundeetako 22 ordezkarik hartu zuten parte, eta topaketa hori baliagarria izan zen erakundeek herritarrentzako arreta hobetzeko estrategiak ezagutzeko. 

    IOIk ere (defentsa-erakunde horiek barne hartzen ditu) ekimen horren arrakasta jaso du. 

  • Manuel Lezertua arartekoak -Andaluziako, Nafarroako, Kanarietako eta Kataluniako herriaren defendatzaileekin batera- justizia errestauratiboaren, elkarrizketaren, adiskidetzearen, akordioaren eta erreparazioaren kulturari buruzko akordioa sinatzen parte hartu du. Ekitaldia Kataluniako Síndica de Greugesek antolatu du, Bartzelonan. Akordio hori lorpen garrantzitsua da bitartekotzaren eta justizia errestauratiboa sustatzearen arloetan, eta Arartekoak arlo horiek bultzatu ditu Euskadin, bere ildo estrategikoen barnean.

    Arartekoak gatazkak konpontzeko funtsezko tresna gisa barneratu ditu justizia errestauratiboa eta bitartekotza, hala kexetan esku hartzean nola herritarrei arreta ematean ere. Jardunbide errestauratiboen bitartez (esaterako, entzute aktiboa eta barkamen-eskaerak), zerbitzu publikoaren kalitatea hobetu nahi du, eta elkarrizketako eta erreparazioko ingurunea sustatu. Jardunbide horiek sektore publikoa humanizatzen laguntzen dute, baita administrazioaren eta herritarren arteko harremana sendotzen ere. Orobat, erakunde honek bizikidetzarekin lotutako zenbait prozesu errestauratibo ahalbidetzen ditu, batez ere eremu komunitarioan.

    Akordio hau sinatzeak berretsi egiten du Arartekoak bitartekotzarekin eta kultura errestauratiboarekin duen konpromisoa, herritarren eskubideak hobeto bermatzeko eta gizarte demokratikoago baterantz aurrera egiteko. Erakunde honen iritziz, ekitaldi honetan parte hartzeak indartu egiten du herriaren defentsa-erakundeek funtsezko eragile gisa duten eginkizuna, bai gizartean gatazkak kudeatzeko prozesu alternatiboak sartzeko, bai administrazio publiko hurbilagoa bultzatzeko, herritarrek administrazio ona izateko eskubidea beteko duena.

    Vitoria-Gasteiz, 2025eko otsailaren 5a

  • Arartekoak bisitak egiten jarraitzen du udaletako gizarte-zerbitzuetara eta etxerik gabeko pertsonak artatzen dituzten gizarte-baliabide, jantoki, aterpetxe eta eguneko zentroetara, kezkatuta baitago bizitegi-bazterketa egoeran dauden pertsonen kopurua gehitu delako, baita kalean bizi diren emakumeen kopurua ere

    Etxerik gabeko pertsonen gaueko zenbaketetan egiaztatzen ari denez, ugaritu egin dira kalean bizi diren pertsonak, gizon nahiz emakumeak. Udalek eta foru aldundiek kudeatzen dituzten gizarte-baliabideetan plazen kopurua handitu duten arren, gizarte-arazo horrek anitz alderdi ditu eta beharrezko egiten du eragile askoren lankidetza eta ikuspegi osoa. 

    Urtero, Arartekoko zenbait langilek bisitak egiten dituzte gizarte-larrialdietako udal gizarte-zerbitzuetara, jakin nahi baita zer-nolako arreta eskaintzen ari diren gure autonomia erkidegoan bizi diren etxegabeen beharrei erantzuteko aurreikusitako gaueko ostatuetan, eguneko zentroetan eta gizarte-jantokietan.

    Bisita horiei esker, errazago jakiten da udal gizarte-zerbitzuetan nolako arreta ematen den, izan ere, handitu egin da etxerik edo ostatu seguru eta egokirik ez duten pertsonen kopurua, eta egoera horiek larriagotu egiten dira neguko baldintza klimatologikoekin. 

    Gainera, bisita horiek aukera ematen digute honako hauek betetzen ote diren ikusteko: Bizitegi-bazterketa Larriaren aurkako II. Euskal Estrategia 2024-2028; Arartekoaren Gomendio orokorra:Euskal administrazio publikoek jarraipena eman behar diete kalean bizi diren pertsonak artatzen orain arte egindako ahaleginei, betiere Etxegabeentzako Euskal Estrategiako (2018-2021) jarraibideak betez” eta horren bilakaera aztertzeko ondorengo ebazpena.

    Arartekoak gertutik ezagutu nahi du dauden zerbitzuen egoera, gizarte-baliabide horietara joanez eta gizarte-erakundeekin bilerak eginez, egindako kexen kopurua handitzeari erantzuteko. Kexa horietan salatzen dute ez daukatela beren oinarrizko beharrak asetzeko ostaturik eta estaldurarik.

    Vitoria-Gasteiz, 2025eko otsailaren 4a

  • 2024ko abenduan Euskadi Estrasburgoren aurrean: Giza Eskubideen Europako Auzitegiak Euskadiri buruz egindako kontrol-jardueraren balantzea liburua argitaratu zen, Arartekoaren eta Euskal Herriko Unibertsitateko Giza Eskubideen eta Botere Publikoen Unesco katedraren ekimen bateratu baten emaitza gisa. 

    2023an eman zitzaion ekimenari lehen bultzada, jardunaldi-akademiko baten bitartez. Mintegi hori Nazio Batuen Erakundearen Batzar Nagusiak onartutako Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalaren 75. urtemuga ospatzeko egin zen eta Arartekoak eta Euskal Herriko Unibertsitateko Giza Eskubideen eta Botere Publikoen Unesco katedrak antolatu zuten. Jardunaldiaren helburu nagusia Euskadiko giza eskubideen kulturari buruzko hausnarketa bultzatzea zen eta, horretarako, Giza Eskubideen Europako Auzitegiaren irudian arreta jartzea erabaki zen, gure lurraldean erreferentzia berezia duten giza eskubideen mekanismo gisa. 

    Hala, jardunaldiak “Giza Eskubideak Euskadin. Giza Eskubideen Europako Auzitegiak Euskadiri buruz egindako kontrol-jardueraren balantzea” izena du eta nazioartean eta esparru akademikoan ospe handiko pertsonek parte hartu zuten, hala nola María Elosegui Giza Eskubideen Europako Auzitegiko magistratuak; Fabián Salviolik —egia, justizia, erreparazioa eta berriz ez gertatzeko bermeak sustatzeko Nazio Batuetako errelatore berezia—; Joana Abrisketa, Xabier Arzoz eta Alejandro Saiz katedradunek, bai eta Ana María Salinas katedradunak ere, zeinak bere ponentzia ahoz aurkeztu ezin izan zuen arren, idatziz egin baitzuen.

    Euskadi Estrasburgoren aurrean liburuak aipatutako jardunaldi-akademikoaren edukia jasotzen du eta kapituluetan egituratzen da. Hala, kapitulu bakoitzak hizlari baten ekarpena jasotzen du. Liburua Arartekoaren aurkezpen batekin hasten da; beraz, Arartekoak, Giza Eskubideen Europako Auzitegiaren eta giza eskubideen defentsarako erakundeen arteko lankidetza-potentziala azpimarratzen du, Arartekoa horietako erakunde bat baita. Hurrengo kapituluetan jasotzen da Giza Eskubideen Europako Auzitegiak Euskadiri buruz egindako adierazpen esanguratsuenen balantzea eta azterketa. Jorratutako gaien artean, adierazpen-askatasuna, torturaren debekua, elkartzeko eskubidea, bidezko prozesua eta legezkotasun-printzipioa nabarmentzen dira.

  • Manuel Lezertuak, Arartekoak, Ingurumen eta Hirigintzako Fiskalen Sarearen XV. Jardunaldietan parte hartu du, Ávilan, “Administrazio publikoek emisio kutsatzaile gutxiko eremuak arautzeko duten betebeharra” gaiari buruzko hitzaldi batekin.

    Arartekoak egindako esku-hartzean, Arartekoaren Euskadiko emisio gutxiko eremuak arautzeko gomendio orokorra aipatu zuen. Gomendio hori 2024ko otsailean aurkeztu zen, erakunde honek gai horri buruz egindako lehen ekarpen nagusi gisa. Gomendio horretan, hiri-mugikortasun jasangarriko planak onartzeko eta emisio gutxiko eremuak arautzeko zenbait oinarri jaso zituen Arartekoak. Printzipio horien artean honako hauek nabarmentzen dira: proportzionaltasuna, hartu beharreko neurrien motibazioa, diskriminaziorik eza, bidezko trantsizioa, ingurumenaren atzerakadarik eza eta larrialdi klimatikoa. 

    Neurri horien ezarpena, hala nola emisio gutxiko eremuak, atzerapen orokorra jasaten ari da zailtasun tekniko, juridiko eta sozialen ondorioz.

    Oztopo horiei gehitu behar zaie zenbait kolektibok jarri dituzten eragozpenak, beren ustez, hirietan ibilgailu motordunen trafiko-murrizketek zailtasunak sor ditzaketelako beren eskubideak eta askatasunak baliatzeko orduan.

    Era berean, beste kolektibo herritar eta ekologista batzuek egiten duten aldarrikapen gero eta handiagoa ere aipatu behar da, berotegi-efektuko gasen isuriak murrizteko betebeharrak bete daitezen eta hiri garbiagoak, seguruagoak eta iraunkorragoak sustatzeko legean aurreikusitako neurriak berehala ezar daitezen eskatzen baitute.

    Zenbait faktorek arriskuan jar ditzakete legezko epeak betetzeko, ibilgailu kutsatzaileen erabilera murrizteko eta garraiobide iraunkorragoetara aldatzeko helburuak lortzea, hala nola zenbait udalerritan administrazioek jarduerarik ez egitea (oraindik ez dira hasi EGEa diseinatzen), emisio gutxiko eremuak mugatzeko anbizio faltaren arriskua egotea (hiriguneetan dauden berdeguneetara edo oinezkoentzako guneetara mugatuta gera baitaitezke), bai eta lehendik dauden eremuetan atzera egiteko arriskua egotea ere.

    "Arartekoak, —esan du Lezertuak— ausardiaz jokatzeko eskatu die administrazio publikoei, eta gogorarazi die jarduerarik ez egiteak herritarren osasuna eta ingurumena arriskuan jartzeaz gain, legezko erantzukizunak ere ekar ditzakeela". 

    Arartekoak azpimarratu duenez, "ekintza klimatikoa edo kutsadurarik gabeko bizileku bat izateko eskubidea ez da soilik helburu bat, baizik eta oinarrizko eskubide bat, Giza Eskubideen Europako Auzitegiak aitortu duen moduan. Horrenbestez, EBEak eskubide hori bermatzeko funtsezko tresnetako bat dira, eta eskubide hori lortzea administrazio publikoen borondatearen eta konpromisoaren eta herritarren onarpenaren araberakoa izango da".

    ARARTEKOAREN INTERBENTZIOA

    Vitoria-Gasteizen, 2025eko urtarrilaren 28a
     

  • Herritar batek kexa egin zuen Arartekoan ezin izan zuelako izapide bat egin Deustuko Udaltegian, aurretiko hitzordua hartzea derrigorrezkoa zelako. Horren ondoren, Arartekoak ebazpen bat eman zuen eta, horren bitartez, Bilboko Udalari eskatu zion kendu zezala auzoko udal-bulegoetan izapide administratiboak egiteko nahitaez aurretiko hitzordua hartu beharraren baldintza.

    Udalak emandako erantzunean baieztatu zuen aurretiazko hitzordua ez dela nahitaezkoa eta lehentasuna soilik ematen duela. Hala ere, Arartekoak informazio horren eta udalaren webgunean argitaratuta dagoen informazioaren arteko aldeak aurkitu zituen. 

    Duela gutxi, Udalak Arartekoari jakinarazi dio bulegoetan izapideak egin daitezkeela aurretiko hitzordua izanda nahiz hitzordurik izan gabe. Nolanahi ere, lehentasuna ematen zaie aurretiko hitzordua duten herritarrei eta, aurretiko hitzordua ez dutenei arreta emango zaie baldin eta langileak libre badaude. Nabarmendu du, San Agustin eraikineko bulegoan aurretiko hitzordua ez duten herritarrei arreta emateko berariazko postu bat jarri dela eta, gainera, hitzordua hartzeko hainbat kanal daudela: telefonikoa, web-orrialdea, Bilbaoclik makinak eta aurrez aurrekoa.

    Hala, web-orrialdeko informazioa eguneratu behar dela onartu du, alde batetik, aurretiko hitzordua borondatezkoa dela jakinarazteko eta, bestetik, aurretiko hitzordua beharrezkoa dela baieztatzen duten aipamenak kentzeko. Gainera, baieztatu du eguneraketa hori eskatu duela eta ahalik eta azkarren egingo dela hitzeman du.
    Bestalde, udalak barkamena eskatu dio kexagileari eragin dizkion eragozpenengatik.

    Vitoria-Gasteiz, 2025eko urtarrilaren 22a

publicaciones

LEGEZKO OHARRA

Web gunearen eta bertako elementuen jabetza intelektualeko eskubideak Euskadiko Herriaren Defendatzailearenak dira (aurrerantzean, Arartekoa).
Ararteko erakundeak eskubidea du bere webeko informazioan, taxuketan edo aurkezpenean aldaketak eta eguneratzeak egiteko, edonoiz eta aurrez jakinarazi behar izan gabe.

Webean sartzearen eta bertan bildutako informazioaz egin daitekeen erabileraren erantzulea hori egiten duenarena izango da. Arartekoak ez du bere gain hartuko sarrera edo informazio-erabilera horretatik erator litekeen ezein ondorio edo kalte. Salbuespenak izango dira bere eskumenak zorrozki erabiltzean bete behar dituen legezko xedapenak aplikatzearen ondoriozko jarduera guztiak. 

Arartekoak ez du bere gain hartzen webean aipatzen diren hirugarrenen estekekin konektatzetik edo esteketako edukietatik eratorritako erantzukizunik.
Web honetako informazioa baimenik gabe erabiltzen bada, eta Arartekoaren jabetza intelektual eta industrialeko eskubideetan kalteak eta hondatzeak eragiten badira, administrazio horri legez dagozkion ekintzak gauzatuko dira eta, hala badagokio, gauzatze horretatik erantzukizunak eratorriko dira.

Datuak babesteko oinarrizko informazioa. Web honetan eskura dauden bitartekoak erabiliz biltzen diren datu pertsonalak araudi honen arabera tratatuko dira: Datuak Babesteko Erregelamendu Orokorra eta 3/2018 Lege Organikoa, abenduaren 5ekoa, Datu pertsonalak babesteari eta eskubide digitalak bermatzeari buruzkoa.

Datu-babesaren arloko eskubideak: eskubidea duzu datu pertsonalak eskuratzeko, zuzentzeko, horiek tratatzeari aurka egiteko, ezerezteko (“ahazteko eskubidea”), tratamendua mugatzeko, datuak eramateko eta horien gainean banan-banako erabaki automatizaturik ez hartzeko.

Eskubideak baliatzea: eskubide horiek datuen tratamenduaren arduradunaren aurrean erabil ditzakezu, datuak babestearen arloko eskubideak baliatzeko prozeduraren bitartez.

Era berean, edozein erreklamazio egin diezaiokezu Datuak Babesteko Euskal Agentziari, edo aldez aurretik kexa egin diezaiokezu Datuak Babesteko ordezkariari, lopd@ararteko.eus posta elektronikoaren bitartez.